سبز رنگ بودن مایع خنک‌کننده و البته شیرین‌بودن آن اگرچه به‌عنوان ابتدایی‌ترین راه تشخیص وجود ضدیخ در خودرو بین مردم شناخته می‌شود اما کمتر کسی هنگام انتخاب این محصول به نکات فنی و نحوه تولید ضدیخ توجه دارد. همچنین اینکه ضدیخ ساخته‌شده بر پایه مواد معدنی چه تفاوتی با ضدیخی دارد که بر پایه مواد آلی ساخته شده و هزینه بیشتر برای خرید آن دور ریختن پول نیست چون در درازمدت می‌تواند هزینه‌های تعمیر و نگهداری خودرو را تا حد بسیاری کاهش دهد.
باور اینکه ضدیخ فقط از یخ‌زدن مایع خنک‌کننده موتور جلوگیری می‌کند و در نهایت در فصل گرم سال جلو جوش آوردن خودرو را می‌گیرد، مهم‌ترین دلیل است تا کمتر کسی هنگام خرید آن به خاصیت ضدخورندگی آن دقت کند و این نکته برایش مهم باشد. درصورتی‌که ضدیخ‌های معمولی بعد از گذشت یک‌سال عوض نشوند، چه بلایی ممکن است بر سر موتور خودرو و سیستم خنک‌کننده آن بیاید. اگر شما هم تا امروز هنگام تعویض ضدیخ خودرو خود توجهی به تکنولوژی ساخت آن نداشته‌اید و تنها به توصیه سرویس‌کار خودرو اقدام به خرید می‌کردید، مطالعه این متن می‌تواند در بالارفتن آگاهی‌تان کمک بزرگی باشد.
1.ضدیخ چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟
ضدیخ سیالی است که از ترکیب یک سیال پایه با نام مونو اتیلن گلایکول و مواد افزودنی برای جلوگیری از خوردگی و زنگ‌زدگی موتور و سیستم خنک‌کننده ساخته می‌شود. در واقع وظیفه اصلی ضدیخ در موتور جلوگیری از خوردگی در موتور است و اولویت بعدی جلوگیری از یخ‌زدگی یا جوش‌آوردن آن در فصول سرد و گرم سال. نکته‌ای که کمتر کسی به آن توجه دارد این است که ضدیخ‌ها در دو دسته معدنی و آلی تولید می‌شوند. هنگام استفاده از ضدیخ ضدجوش‌های گروه اول که با پایه معدنی تولید می‌شوند و البته بیشترین سهم بازار را نیز به خود اختصاص داده‌اند، باید هر سال مایع خنک‌کننده موتور را تعویض کرد، چراکه این دسته از ضدیخ‌ها عمری یک‌ساله دارند. اما برعکس آنها، محصولاتی با پایه آلی به‌واسطه نوع مواد افزودنی مورد استفاده در آنها، عمر طولانی‌تری نسبت به ضدیخ‌های معدنی دارند و به‌طور متوسط سه‌سال در موتور خودرو کار می‌کنند.
2.تفاوت اصلی ضدیخ‌های پایه آلی با معدنی
با پیشرفت علم، برای حفاظت از موتور، تکنولوژی‌های متفاوتی در ساخت خنک‌کننده‌ها در برابر خوردگی ارائه شده است. در اروپا وجود مشکلاتی مانند سختی بالای آب، تولیدکنندگان را ملزم به تولید خنک‌کننده‌هایی کرد که فاقد ترکیبات فسفر باشند، زیرا کلسیم و منیزیم موجود در آب سخت با بازدارنده‌های فسفاته واکنش نشان داده و فسفات کلسیم یا منیزیم تولید می‌کنند که معمولا به‌صورت رسوب روی بدنه داغ موتور می‌مانند و باعث اتلاف حرارت و ایجاد خوردگی در موتور خودرو می‌شوند.
امروزه در اروپا با حذف ترکیبات فسفاته، خنک‌کننده‌هایی حاوی اکسیدهای غیرآلی مانند سیلیکات و کربوکسیلات‌ها ساخته شده است. کربوکسیلات‌ها به‌واسطه انجام واکنش‌های شیمیایی داخلی با قرار گرفتن روی سطوح، مانع خوردگی می‌شوند؛ تکنولوژی که در آن از اختلاط کربوکسیلات‌ها و سیلیکات‌ها استفاده می‌شود به‌نام تکنولوژی پیوندی (هیبرید) شناخته شده است، زیرا ترکیبی است از تکنولوژی غیرآلی و تکنولوژی آلی (کربوکسیلات‌ها). خنک‌کننده‌ها بر پایه کربوکسیلات‌ها دارای طول عمر بالاتری هستند و ساخت این محصولات به‌عنوان تکنولوژی برتر در اروپا و آسیا شناخته شده است. این محصولات دارای محبوبیت بین‌المللی بوده و در فاصله زمانی تعویض طولانی، به‌خوبی از موتور در برابر خوردگی حفاظت می‌کنند.
در واقع حفاظت موتور در برابر خوردگی به‌واسطه خنثی کردن اسیدهای کربوکسیلیک و تبدیل آنها به کربوکسیلات تامین می‌شود، زیرا تمام خنک‌کننده‌ها در شرایط خنثی یا دامنه PH و قلیایی (حدود7 یا بالاتر) عمل می‌کنند. به همین دلیل برای انتخاب ضدیخ مناسب خودرو خود بهتر است پیش از هر کاری سراغ نمونه‌ای بروید که از با پایه آلی ساخته
شده است. این ضدیخ‌ها نه‌تنها عمر بیشتری دارند، بلکه به‌دلیل جلوگیری از ایجاد رسوب در موتور و خوردگی آن، عمر
خودرو شما را نیز بالا می‌برند. ضدیخ‌ها با پایه آلی به‌واسطه نوع مواد افزودنی مورد استفاده در آنها دارای طول عمر طولانی‌تری نسبت به ضدیخ‌های معدنی هستند. این ضدیخ‌ها زمان کارکردشان در موتور، سه تا پنج سال است.
3.سهم ناچیز ضدیخ‌های جدید در بازار ایران
در بازار ایران هم شرکت‌های تولیدکننده ضدیخ ضدجوش برای پاسخگویی به نیاز مشتری‌های خود دست به تولید محصولاتی با پایه آلی زده‌اند. البته به راحتی و با نگاهی گذرا به قوطی محصولات تولیدی نمی‌توان به پایه آلی بودن آنها پی برد. حتی سرویس‌کارها هم در بسیاری از موارد نسبت به این موضوع بی‌اطلاع هستند و نمی‌توانند مشتری را در انتخاب محصولی مناسب کمک کنند. در بین 6 تولیدکننده بزرگ ضدیخ و ضدجوش در کشور که بیشترین سهم بازار را نیز در اختیار دارند، تنها سه کارخانه محصولی با ویژگی‌های خاص تولید می‌کنند. شرکت نفت بهران که در لیست محصولات خود دو محصول بهران بهمن و بهران مهر را دارد، در توضیحات مربوط به محصولاتش ضدیخ، بهران مهر را محصولی ساخته‌شده از مواد پایه آلی معرفی کرده است. محصولی که سه‌برابر بهران‌بهمن عمر می‌کند و می‌تواند تا 90هزارکیلومتر در موتور خودرو دوام بیاورد. بهران‌مهر عاری از نیتریت، نیترات، آمین و فسفات است و در نتیجه سازگاری بیشتری با محیط‌زیست دارد. نفت ایرانول با تولید سه محصول در گروه ضدیخ ضدجوش‌ها، دیگر شرکت ایرانی است که دست به تولید محصولی بر پایه مواد آلی زده است. ایرانول هایپر با دو محصول دیگر نفت ایرانول یعنی AF-Gو AVAN تفاوت ساختاری دارد و بر پایه مواد آلی ساخته شده است. دیگر شرکت تولیدکننده ضدیخ‌های پایه آلی، شرکت شیمی صنعت فرزان است که محصولاتی با برند اکو وی تولید و روانه بازار می‌کند. تمام محصولات این شرکت در گروه ضدیخ ضدجوش‌ها بر پایه مواد آلی تولید می‌شوند و هنگام خرید اکو وی دیگر لازم نیست دغدغه‌ای برای نوع ضدیخ و کارکرد آن در موتور خودرو داشته باشید. بررسی‌های «دنیای‌خودرو» از دیگر شرکت‌های تولیدکننده ضدیخ به این نکته اشاره دارد که شرکت نفت پارس و نفت سپاهان هنوز محصولی با ساختار جدید معرفی نکرده‌اند و از همه مهم‌تر شرکت فومن‌شیمی که ضدیخ‌های معروف کاسپین را تولید می‌کند نیز توضیحی برای محصول تولیدی خود ارائه نداده و ضدیخ ضدجوشی با پایه آلی تولید نکرده است. با این اوصاف به‌نظر می‌رسد همانطور که برای انتخاب روغن موتور مناسب برای خودرو خود حساسیت ویژه‌ای به خرج می‌دهیم باید با فرا رسیدن زمستان، دقت بیشتری هم برای خرید ضدیخ ضدجوش مناسب داشته باشیم. نکته‌ای که شاید تا پیش از این کمتر به آن توجه داشتیم و تنها با استناد به پیشنهاد سرویس‌کار خودرو یا تبلیغات شرکت‌های تولیدکننده مایع خنک‌کننده برای خودروهایمان نسخه زمستانی می‌پیچیدیم.
