ضد یخ، اتیلن گلیکول ( و یا پروپیلن گلیکول) و یا مایع خنک کننده یکی از ملزومات خودرو ها به شمار می رود که کاربردهای بسیاری داشته و عدم استفاده از آن می تواند مشکلاتی را به همراه آورد که افزایش هزینه های تعمیر خودرو شما را به همراه خواهد داشت. در گذشته ای نه چندان دور تنها از آب برای انتقال حرارت از موتور به رادیاتور استفاده می شد ولی محدود بودن فاصله بین نقطه انجماد (صفر درجه سانتی گراد) تا نقطه جوش ( ۱۰۰ درجه سانتی گراد) آب باعث می شد در دماهای بسیار پایین و یا بالا نتواند به وظیفه خود که انتقال حرارت است، عمل نماید. در نتیجه‌ی این امر، قطعات آلومینیومی موتور، گرم شده و مشکل خوردگی پیدا می کرد. در حال حاضر از مایعی تحت عنوان ضد یخ برای خنک کنندگی موتور خودرو استفاده می شود، این مایع حلال در آب، نقطه جوش آب را بالا برده و نقطه انجماد را کاهش میدهد و از این طریق از قطعات موتور در برابر خوردگی محافظت می نماید. به علاوه استفاده از ضدیخ انتقال حرارت را نیز تسهیل می بخشد.
ضرورت مصرف ضد یخ
مهمترین وظایف پیش بینی شده برای ضدیخ به این شرح است:
- پیشگیری از یخ زدگی در فصل های سرد ( با کاهش نقطه انجماد آب )
- جلوگیری از آسیب به قطعات موتور و رادیاتور
- افزایش دمای جوش آب در فصل های گرم ( با افزایش نقطه جوش آب )
- کاهش رسوبات رادیاتور و موتور در نتیجه پیشگیری از جوش آوردن موتور
- جلوگیری از خوردگی و اکسید شدن قطعات موتور
- انتقال حرارت موتور به رادیاتور
میزان ترکیب ضد یخ و آب موتور
میزان ترکیب ضد یخ و آب تاثیر بسزایی در عملکرد آنها دارد، زیرا اگر این ترکیب از مقدار معینی کمتر و یا بیشتر شود، ضدیخ نمی تواند به وظیفه خود که کاهش نقطه انجماد ( در زمستان) و افزایش دمای جوش آب (در تابستان) است، عمل نماید. همچنین برخی از افراد تصور می کنند با افزودن مقدار بیشتری از ضدیخ می توان دمای انجماد را کاهش داد، این تصور اشتباه است، زیرا این ترکیب شامل ۶۸% درصد ضد یخ و ۳۲% آب با کمترین نقطه انجماد که همان ۶۹- درجه سلسیوس است و افزودن مایع خنک کننده تاثیر عکسی داشته و موجب می شود، نقطه انجماد بالاتر رفته و در واقع مخلوط زودتر یخ بزند.( این پدیده با نام نقطه اتکتیک شناخته می شود.)
مناسب ترین میزان ترکیب ضدیخ و آب ( آب باید دی یونیزه یا سبک باشد.) ترکیب ۵۰ به ۵۰ است، که برای تمام ماشین های سبک مناسب است. این میزان ترکیب توسط ضد یخ اتیلن گلیکول دمای انجماد را تا ۳۷- درجه سانتی گراد و با ضدیخ پروپیلن گلیکول (کاهش خواص سمی) ۳۴- درجه سانتی گراد کاهش میدهد. برای ترکیب ضد یخ خالص با آب دی یونیزه در فصول مختلفی از سال به جدول زیر دقت نمایید.
| نسبت مخلوط آب به ضد یخ | درصد ضد یخ در آب | نقطه انجماد (بر حسب سانتیگراد) | نقطه جوش ( بر حسب سانتی گراد) |
| ۱۰۰/۰ | ۱۰۰ | ۱۸- | ۱۷۰ |
| ۱/۱ | ۵۰ | ۳۴- | ۱۰۸ |
| ۲/۱ | ۳۳ | ۱۴- | ۱۰۵ |
| ۳/۱ | ۲۵ | ۱۰- | ۱۰۳ |
موارد مهم در مصرف ضد یخ
در تهیه ضد یخ به نکات زیر دقت نمایید:
- ضدیخ باید قادر به کاهش دمای آب در فصل زمستان و افزایش دمای آب در تابستان باشد.
- از نظر شیمیایی دارای پایداری باشد.
- در دماهای بالا رسوب نکند.
- رنگ ضدیخ ربطی به کیفیت آن ندارد.
- بر روی لاستیک و بدنه خودرو اثر نامطلوبی نداشته باشد.
- هرگز ضد یخ های مختلف را به سبب همرنگ بودن با هم مخلوط نکنید.
- توانایی انتقال حرارت را داشته باشد.
- سطح سیال باید کنترل شود.
- کمترین میزان خاصیت سمی بودن را داشته باشد.
- اشتعال زا نباشد.
- بوی نامطلوبی نداشته باشد.
- دارای کفی جزئی باشد.
- ضریب انبساط حرارتی کمی داشته باشد.
- در دما پایین گرانروی کم و قابل قبول داشته باشد.
- از موتور و رادیاتور در برابر خوردگی محافظت نماید.
- توجه به علامت استاندارد درج شده بر روی ضد یخ را فراموش نکنید.
زمان تعویض ضد یخ
هر ۱۰۰۰ کیلومتر (تقریباً هفته یکبار) باید سطح مایع خنک کننده مورد بررسی قرار گیرد.در صورت مشاهده آلودگی و داشتن موادی حاصل از زنگ زدگی فلزات زمان تعویض ضد یخ قدیمی فرا رسیده است. زمان تعویض ضدیخ معمولاً سالیانه می باشد و تقریباً پس از طی مسافتی در حدود ۳۰۰۰۰ متر باید تعویض گردد.
در صورت رانندگی در شرایط سخت، زمان تعویض ضدیخ کاهش می یابد. برخی از این شرایط سخت شامل این موارد است:
- بکسل کردن خودرو
- یدک کشیدن کمپ
- استفاده از باربند در مسافت‌های طولانی
- حرکت در جاده‌های نمک پاشیده شده یا خاکی
- طی کردن مکرر مسافت‌های کوتاه (کمتر از ۸ کیلومتر در هر نوبت رانندگی)
- طی کردن مسافت‌های طولانی با سرعت‌های یکنواخت و پایین
- عدم استفاده از خودرو به مدت طولانی
چگونگی تعویض ضد یخ خودرو
قبل از تعویض ضدیخ به نکات زیر دقت نمایید:
- قبل از تعویض ضدیخ مسیر و مجرای این محلول باید مورد بررسی قرار گرفته و در صورت نیاز سرویس شود.
- هرگز زمانی که موتور داغ است درب رادیاتور را برندارید زیرا که در این حالت سیستم خنک کننده تحت فشار است و زمانی که موتور خنک شد، بر برداشت درپوش رادیاتور ابتدا آن را یک دور بچرخانید و در صورت سرریز شدن مایع خنک کننده درپوش را مجدداً ببندید تا زمانی که موتور به طور کامل خنک شود.
- قبل از تعویض یا افزودن مایع ضد یخ/خنک کننده جدید از شوینده رادیاتور استفاده نمایید تا کل سیستم و رسوبات به جا مانده را به همراه مایع ضد یخ تخلیه کند.
- برای تعویض ضد یخ ابتدا مقداری مساوی آب ( دی یونیزه ) را مخلوط نموده و سپس مخلوط را به رادیاتور اضافه نمایید.
- به یاد داشته باشید بهترین نسبت برای مخلوط کردن آب و ضدیخ نسبت یک به یک است.
- درپوش فشار و دهانه پرکننده رادیاتور باید مورد بررسی قرار گیرد.
- آزمون فشار جهت شناسایی نشت انجام می گیرد.
- استفاده از محلول ضدیخ و ترموستات مناسب برای تمام فصول سال الزامی است.