فیستول مقعدی بیماری دردناک و عفونی ناحیه مقعد است. این بیماری بر اثر پیشروی عفونت از داخل روده به سطح پوست ایجاد شده و مجرای غیر طبیعی میان پوست اطراف مقعد و کانال مقعد ایجاد می‌کند. عفونت درمان نشده یا آبسه با گذشت زمان نواحی اطراف خود را درگیر کرده و تا سطح پوست امتداد می یابد. این بیماری در دسته بیماریهای مقعدی یا نشیمنگاهی دسته بندی میشود. فیستول مقعدی باید هر چه سریع تر درمان شود زیرا در غیر این صورت بیماری پیشرفت نموده و ممکن است عوارض ناخوشایندی را به دنبال داشته باشد.
علت فیستول مقعدی
همان طور که اشاره کردیم فیستول مقعدی در اثر پیشرفت عفونت درمان نشده، ایجاد می شود. در بیشتر موارد عامل این بیماری آبسه هایی است که به طور کامل درمان نشده اند. فیستول مقعدی ممکن است در اثر عوامل مختلفی ایجاد شود، این عوامل عبارتند از :
- آبسه : مهمترین عامل فیستول، آبسه ها هستند. این ضایعات در اثر تجمع چرک در زیر پوست اطراف مقعد ایجاد می شود. آبسه ها علائمی از جمله تب، خستگی، احساس ناخوشی و تورم اطراف دهانه‌ی مقعد را به همراه دارند.
- بیماری کرون : کرون یکی از انواع بیماری های التهابی روده بوده که نتیجه آن التهاب و عفونت روده است. کرون با علائمی مثل درد شکم، اسهال، از دست دادن اشتها، کاهش وزن، تهوع و استفراغ ظاهر می شود. این بیماری در 25% از موارد در فیستول مقعدی نقش دارد.
- دیورتیکولیت : دیورتیکول ها کیسه هایی کوچکی هستند که بر روی سطح پوشش روده ایجاد می شوند. عفونت این کیسه باعث بیماری دیورتیکولیت می شود.
- هیدرآدنیت چرکی : این عارضه نوعی بیماری پوستی نادر است که در آن غدد عرق دچار التهاب می شوند. در صورتی که بیماری به غدد درون مقعد کشیده شود، احتمال فیستول وجود دارد.
- جراحی در نزدیکی مقعد : در برخی موارد در نتیجه جراحی، تخلیه آبسه و یا زایمان سخت، شکل سلولها تغییر کرده و فیستول ایجاد می شود.
- عفونت هایی مانند سل، HIV و عفونت های منتقله از راه جنسی نظیر کلامیدیا یا سیفلیس
- سرطان : با تغییر شکل سلولی و ایجاد تومور زمینه برای بروز فیستول مهیا می شود.
علائم فیستول مقعدی
مهمترین علائم فیستول مقعدی به این شرح است :
- التهاب پوست اطراف مقعد در اثر عفونت
- درد ثابت یا ضربان دار
- خروج ترشحات بد بو و یا خونی از اطراف مقعد
- آبسه مقعدی مکرر علاوه بر علت فیستول می تواند نشانه ای از آن نیز باشد.
- بی اختیاری مدفوع
- قابل رویت شدن سوراخ فیستول، این مرحله در صورت پیشرفته شدن بیماری و عدم درمان به موقع آن روی می دهد.
تشخیص فیستول مقعدی
این بیماری معمولاً نشانه های مشخصی داشته که موجب تسریع در تشخیص آن می شود. برای تشخیص معمولاً پزشک با بررسی علائم بیمار و معاینه بالینی به بررسی نشانه ها و علائم بیشتر می پردازد. اما ممکن است پزشک از معاینه انگشتی نیز برای بررسی های بیشتر استفاده نماید. معمولاً فشار دادن سر خارجی فیستول به مشاهده مجرای داخلی آن کمک می کند. در صورتی که پزشک به وجود این بیماری شک داشته باشد، برای بررسی های بیشتر و پیدا کردن دقیق مجرای از سایر روشها استفاده می نماید.
- آنوسکوپ : آنوسکوپ جهت بررسی بیشتر داخل کانال مقعد کاربرد دارد.
- فیستولوگرافی : این وسیله برای مشخص کردن موقعیت دقیق مجرای فیستول با استفاده از اشعه ایکس کاربرد دارد.
- سیگموئیدوسکوپی : لوله ای باریک و دارای دوربین و نور است که به بررسی راست روده و مقعد کمک می کند.
- MRI : با این روش می توان تمام بافت های بدن و نواحی آسیب دیده را مشاهده نمود.
در مواردی ممکن است پزشک برای تشخیص علت فیستول از بررسی های آزمایشگاهی و کولونوسکوپی برای بررسی احتمال بیماری های گوارشی و عفونی نیز دیورتیکولیت، سرطان، التهاب روده و....استفاده نماید.
درمان فیستول مقعدی
روشهای متعددی برای درمان فیستول وجود دارد، که در ادامه به بررسی هریک عوارض و مزایای آنها می پردازیم و بهترین روش درمان فیستول را نیز معرفی می کنیم.
درمان های سنتی و خانگی
بسیاری از مبتلایان به این بیماری ها به سبب دلایلی مانند عوارض کمتر، هزینه پایین و یا ترس و نگرانی از انجام جراحی به روش های خانگی روی می آورند. لازم به ذکر است هیچ روش خانگی برای درمان قطعی و از بین بردن فیستول مقعدی وجود ندارد. انجام این درمان ها تنها باعث تاخیر درمان شده و بیماری را حادتر خواهد نمود. از همین روی لازم است، همراه با درمان های خانگی از روشهای پزشکی و تاثیرگذار تر استفاده نمایید.
از مزیت درمان های خانگی می توانیم به هزینه کم و بدون عوارض بودن اشاره کنیم. البته استفاده از این درمان ها می تواند به برطرف نمودن عفونت، التهاب و درد حاصل از بیماری کمک نماید. برخی از روشهای درمان خانگی فیستول به این شرح است:
- عسل : عسل خوراکی ضد التهاب و بسیار مفید است که به از بین بردن علائم و عفونت بیماری کمک می کند. برای مصرف عسل می توان آن را در آب جوش و یا چای حل کرده و میل کنید و یا با مخلوط نمودن مقدار مساوی از روغن زیتون و موم عسل برای پوشاندن زخم استفاده نمایید.
- زردچوبه : این ادویه ماده ای ضد التهاب و آنتی بیوتیک قوی است که می تواند باکتریهای مضر را از بین ببرد. برای درمان فیستول با زردچوبه یک قاشق غذاخوری از آن را بو داده و با 300 میلی لیتر شیر خشک بدون چربی و دو قاشق غذاخوری عسل مخلوط کنید. نوشیدن این معجون در از بین بردن علائم بیماری اثرگذار است.
- پونه کوهی : این سبزی معطر دارای خواص ضد التهابی، ضد میکروبی بوده و می تواند در از بین بردن عفونت و التهاب بیماری موثر باشد. همچنین مصرف پونه کوهی در درمان بیماری های مزمن گوارشی نیز مفید است. برای این منظور می توانید یک قاشق پونه کوهی را با 100 میلی لیتر آب مخلوط نموده و چندین مرتبه در روز از آن مصرف نمایید.
- میخک : این ادویه به عنوان داروی ضد التهاب و ضد ویروس کاربرد دارد. همچنین میخک در تقویت سیستم ایمنی بدن نیز اثرگذار است. برای این منظور می توانید نصف قاشق غذاخوری میخک خورد شده ( یا پودر میخک) را با چای زنجبیل مخلوط نموده و بعد از 5 دقیقه جوشیدن میل نمایید.
علاوه بر روش های ذکر شده رعایت نکاتی مانند بهداشت و شستشوی مرتب مقعد، جلوگیری از یبوست با مصرف فیبر و آب کافی، حمام سیتز، استفاده از لباس های مناسب می تواند به رفع فیستول مقعدی کمک نماید.
مصرف مسکن و آنتی بیوتیک می تواند به رفع عفونت و التهاب و درد بیماری کمک نماید اما بهتر است این داروها زیر نظر پزشک مصرف شوند.
درمان جراحی
درمان جراحی فیستول به منظور از بین بردن مجرای ایجاد شده انجام می شود. این روش درمان فیستول شامل تکنیک های مختلفی است که بسته به موقعیت زخم و شرایط بیماری انجام می شود. این تکنیک ها عبارتند از :
- فیستولوتومی : این تکنیک پرکاربردترین روش درمان جراحی فیستول است، در این روش درمانی با استفاده از تیغ جراحی تمام مسیر فیستول برش داده می شود. با باز شدن زخم فیستول محتویات آن خارج شده و اجازه ترمیم از داخل به خارج داده می شود. پس از مدتی زخم شبیه به یک شیار شده و بعد از گذشت چند ماه محو می شود.
- استن : تکنیک قدیمی شامل استفاده از موی اسب برای پر کردن مجرای ایجاد شده است. اما در حال حاضر از نخ بخیه و یا لوله باریک ویژه‌ی تخلیه استفاده می شود. شش الی دوازده هفته بعد لوله خارج شده و در صورت لزوم از عمل جراحی برای درمان استفاده می شود.
- فلپ آدوانسمنت : این تکنیک جراحی فیستول برای فیستول های پیچیده تر و یا افراد در معرض بی اختیاری کاربرد دارد. در این روش برای ترمیم زخم از بافت رکتوم و یا روده استفاده می شود.
- پلاگین : این تکنیک نیز برای بیمارانی با فیستول های پیچیده تر کاربرد دارد. در این روش پلاگین ساخته شده از بافت روده به سر خروجی فیستول بخیه زده می شود. بافت جدید در اطراف پلاگین رشد می نماید.
تکنیک های جراحی میزان تاثیرپذیری مختلفی دارند و دارای عوارض مخصوص به خود هستند. انجام جراحی ممکن است برای همه افراد مناسب نباشد زیرا جراحی دارای مشکلاتی مانند بستری شدن در بیمارستان، دوره نقاهت طولانی مدت، تحمل عوارض داروی بیهوشی، درد، خونریزی است.
معمولاً بعد از انجام جراحی پزشک مراقبت های خاصی را توصیه می کند، رعایت این مراقبت ها می تواند به تسریع در روند درمان و نیز نتیجه گیری از درمان موثر باشد. این مراقبت ها شامل مصرف داروها، تعویض پانسمان، مراقبت از زخم و رعایت بهداشت می شود.
بهترین روش درمان فیستول مقعدی
بهترین و قطعی ترین درمان توصیه شده برای بهبود فیستول مقعدی لیزر درمانی است، لیزر می تواند به بهبود سریع تر بیماری کمک نماید. برای این منظور از اشعه لیزر برای برش مجرای فیستول استفاده می شود، سپس محتویات زخم تخلیه می شود. در مرحله آخر بسته به نوع فیستول ممکن است زخم بخیه زده شده و یا رها شود.
دوره نقاهت این روش کوتاه مدت از جراحی است. برخی از مزیت های درمان فیستول با لیزر عبارتند از :
- لیزر روش قطعی و بی بازگشت برای درمان فیستول است.
- لیزر به صورت سرپایی انجام شده و نیازی به بستری شدن در بیمارستان را ندارد.
- لیزر روند درمان را سریع تر کرده و زخم در کوتاه ترین زمان ممکن بهبود می یابد.
- معمولاً زخم لیزر نیازی به تعویض پانسمان ندارد.
- این روش درمانی بدون درد و یا خونریزی انجام می شود.
- لیزر نیازی به تحمل عوارض داروی بیهوشی ندارد.
منبع: ایلنا
